Meer oog voor meisjes in residentiële jeugdzorg

Regio 070


7 maart 2023



LEIDEN – Voor het herstelproces van meisjes in (gesloten)residentiële jeugdzorg zijn niet alleen interventies of therapieën nodig, maar ook een liefdevol, verzorgend leefklimaat. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Juliette Sonderman (docent-onderzoeker Sociaal Werk bij Hogeschool Leiden en Promovenda Tranzo, Tilburg School of Social and Behavioral Sciences). Het onderzoek laat zien dat het moeilijk, maar ook zeker mogelijk is om dit leefklimaat te ontwerpen.

 

Sonderman onderzocht wat meisjes binnen residentiële jeugdzorg nodig hebben om hun ontwikkeling te stimuleren en behandeldoelen te bereiken. De problemen van deze meisjes zijn complexer, maar er is minder data beschikbaar over de effectiviteit van residentiële jeugdzorg en gender. Volgens Sonderman is uitbreiding van het begrip over genderspecifieke behoeften hard nodig.

In 2020 verbleven er ongeveer 8.000 meisjes in de leeftijd van 12 tot 18 jaar (met enige uitloop) in residentiële jeugdzorg (Jeugdzorg Nederland). In dat jaar zaten er ongeveer 300 van hen in gesloten residentiële jeugdzorgvoorzieningen. Voor alle jongeren in gesloten zorg geldt dat hun achtergrond wordt gekenmerkt door een stapeling van problemen. Vergeleken met jongens hebben meisjes echter vaker seksueel misbruik meegemaakt en is er vaker sprake van een posttraumatische stressstoornis. Er is vaak sprake van ernstige gedrags- en/of psychiatrische problemen.

Sonderman: ‘Traumatisering brengt mensen tot extreem gedrag: vechten, vluchten of bevriezen. Het gaat gepaard met veel agressie en zelfbeschadiging. Groepsleiders moeten met een goed team, in een steunende organisatie en met voldoende mensen daar dag na dag mee omgaan. De dynamiek binnen leefgroepen moeten de zorgprofessionals goed blijven monitoren en zij moeten goed op de hoogte zijn van de risico’s en behoeften van meisjes met een verleden van seksueel misbruik. Dat is duur, maar doe het goed of niet. Anders beschadig je de jongeren alleen nog maar meer.’

De behandelingen zijn gericht op het leren omgaan met anderen, (weer) naar school gaan, verminderen van delinquentie, middelengebruik en voorkomen van opnieuw slachtoffer worden. Belangrijke algemene voorwaarde voor de effectiviteit van de behandeling blijkt een herstel bevorderende pedagogische basis: het leefklimaat.

Een positieve en veilige sfeer, gepaard met goede pedagogische ondersteuning, draagt bij aan het behalen van behandelingsresultaten voor de meisjes. Sonderman vond dat sekse gemixte leefgroepen, waarbij minimaal twee derde van de groep uit meisjes bestond, de leeromgeving verrijkt en de sfeer verbetert. Zeker voor meisjes geldt dat positieve relaties met andere jongeren op de leefgroep essentieel zijn voor hun herstel. Iedere interactie speelt een rol in het herstelproces en bij relationeel trauma zien we dat er ook relationeel herstel nodig is.